تون مونکي ياد اڄ به آهين

ليکڪ: رضوان احمد ميمڻ

انسان هونءَ ته دنيا جا سڀ ڏک ۽ اذيتون سهي وڃي ٿو، پر جڏهن ڪنهن پرين پياري جي جدائيءَ جو غم وڪوڙي ٿو ته پل ۾ شيشي جيئان ٽوڙي چڪنا چور ڪري ڇڏي ٿو. ڇو ته وڇوڙي جو درد تمام تڪليفده هوندو آهي. ساوڻ جي برساتن ۾ جڏهن پنهنجي ساجن جون يادون ڪڙڪا ڪن ٿيون ته من کي موهي وجھن ٿيون. پوءِ دل بي اختيار ٿي سڏڪا ڀرڻ لڳندي آهي.

اهڙو ئي درد مون ارشاد جي نيڻن ۾ جھاتي پائي محسوس ڪيو آهي. جيتوڻيڪ هن جي اکڙين ۾ هاڻي لڙڪ ناهن هوندا، هن جا ٿڌا ساهه هن جي درد ڪٿا بيان ڪندا آهن. مسجد ۾ سجدا ڏئي، سنڌوءَ جي ڪناري تي ريڊيو ٻڌي، ٽيوشن پڙهائي يا ڪڏهن عاقل جي اسٽان تي هوٽل ۾ چانهن پي هو دل وندرائيندو رهندو آهي. پر هن کان سندس محبوب اڃا وسريو ناهي.

هر وقت کيسي ۾ هڪ تصوير ساڻس گڏ هوندي آهي. اها تصوير پنهنجي سوٽِ دلشادِ جي هوندي اٿس. اها تصوير انهن پنهنجي ننڍپڻ ۾ اسڪول جي آخري ڏينهن تي گروپ ڦوٽو ۾ ڪڍرائي هئي. دلشادِ ارشادَ سان پنج درجا گڏ پڙهي هئي. بعد ۾ دلشاد جا گھر وارا ڄامشوري لڏي ويا هئا. ارشاد جي دل ۾ دلشاد لاءِ ان وقت جاءِ پيدا ٿي هئي، جڏهن ننڍپڻ ۾ دلشاد ۽ ارشاد ڄڃ سان وڏيرن ڏي ڏاجو ڏيکارڻ ويا هيا. دلشاد ارشاد جي سوٽِ هئي. ان وقت انهن جي ڳوٺ ۾ رواج هوندو هو ته هر وِهانءَ شاديءَ تي ڳوٺاڻان وڏيرن کي ڏاجو ڏيکاريندا هئا.  وڏيرن جي باغيچي مان ارشاد گلاب جا گل پٽيا. ”ارشاد ٻه ٽي گل مونکي ڏيندين؟“ دلشاد ارشاد کي چيو. هن سڀ گل دلشاد کي هڪ لفظ به نه ڪڇندي ڏئي ڇڏيا.

  وقت جي وهڪري ارشاد کي ڇا ڇا نه سيکاريو آهي؟ خاموشيءَ سان سڏڪا ڀرڻ، ڏک کي لڪائڻ،  ۽ چهري تي مرڪ سجائڻ جو هن فن سکي ورتو آهي. چوندا آهن ته دل درياهه هوندي آهي. اهو پهاڪو مونکي تڏهن مڪمل طور تي سمجھه ۾ آيو جڏهن مون ارشاد جي دل ۾ ڇلڪندڙ ڇولين جو آواز ٻڌو.

سياري جو آچر جي شام هجي ۽ مان واڪ لاءِ سنڌوءَ جي ڪپ تي نڪتل هيس. منهنجي ملاقات اڪثر ڪري ارشاد سان واڪ دوران ئي ٿيندي آهي. ارشاد کي خبر نه هئي ته مان ان جي پٺيان بيٺو آهيان. هو نم جي وڻ کي ٽيڪ ڏئي هلڪي آواز سان ڪنهن سان مخاطب هو.

”هاڻي تون ڏاڍي پڪي ٿي وئي آهين. ايتري پڪي جو خوابن ۾ به اچڻ ڇڏي ڏنو اٿئي. شايد تون ڄامشوري جي هوائن ۾گم ٿي وئي آهين. پر مونکي تون ياد اڄ به آهين. هن وقت تائين توکان سواءِ ٻئي ڪنهن جي باري ۾ سوچيو ناهي. دل تنهنجي يادن سان آشنا رهي ٿي.  تنهنجي وڇڙڻ جو درد من کي جھوريندو رهي ٿو. پر تنهنجي ملڻ جي آس جيئاريندي رهي ٿي.“

جڏهن مان ارشاد جي اڳيان وڃي بيٺس، ته ڏٺم ته تصوير سان ڳالهائي رهيو هو. هن جي اکين مان ڳوڙها لارون ڪري وهي رهيا هئا. هو مونکي ڀاڪر پائي چوڻ لڳو:

”رضوان يار ڏس نه ڀلا ائين ڪبو آ، اڄ اٺون مهينو پورو ٿيس جو نه ڳوٺ آئي آهي ۽ نه ئي فون تي رابطو ڪيو اٿئين! پنهنجو نمبر به بند اٿس. هر هفتي ڪال ڪندي هئي، پر هاڻي خبر ناهي ڇو ايترا ڏينهن ٿي ويا اٿس جو ڪال ئي نه ڪئي اٿئين.“

”تون پاڻ ڇو نه ٿو چڪر هڻي اچين؟ اهو گھر به ته تنهنجي چاچي جو گھر آهي؟“

”ها يارَ، پر بابا جي وفات کانپوءِ منهنجي ڀائرن جو چاچا سان سٺو تعلق نا هي رهيو. ملڪيت جي ڪري اهي پاڻ ۾ ناهن ڳالهائيندا.“

مون ارشاد کي آٿت ڏيندين چيو ته هوءَ ضرور ڪال ڪندي. ان ڏينهن مونکي احساس ٿيو ته ننڍپڻ جي پيار ۾ ڪيتري ته شدت هوندي آهي.

هڪ ٻيو مهينو گذري ويو، پر دلشاد جِي ارشاد کي ڪا به ڪال نه آئي. هو ڏاڍو پريشان هو. مون هن کي چيو، ”تون دلشاد کي چاهين ٿو ته پوءِ تون پنهنجي گھر وارن کي رشتي لاءِ ڇو نه ٿو موڪلين؟“

”مان هميشه سمجھندو هيس ته منهنجي ڀائرن جا چاچي جن سان تعلقات بهتر ٿيندا. مان صحيح وقت جو انتظار ڪندين ڪندين 20 سال گذاريا آهن. پر هاڻي مان امان کي چوندس.“

ٻئي ڏينهن ارشاد ٻڌايو ته هن جي ماءُ هن کي چيو، ”تنهنجا ڀائر گھر جا وڏا آهن. مان انهن کي چوندس ته اهي تنهنجو رشتو کڻي وڃن. پوءِ مان به ويندس. جيڪڏهن مان انهن جي اجازت کان بنا ويندس ته هو ناراض ٿيندا.“

مون ارشاد کي دلاسن سان ٽيڪ ڏني ته هن جا ڀائر رشتي لاءِ ضرور ويندا. اسان جي معاشري ۾ عورت کي فيصلن ڪرڻ جو اختيار گھٽ هوندو آهي. ويچاري امڙ ڇا ڪري ڀلا هوءَ پنهنجي پٽن کان ڊڄي ٿي.

ٽي ڏينهن گذري ويا ارشاد مونکي ڪٿي به نظر نه آيو. مان هن کي ڳولهي ڳولهي ٿڪجي پيس. خبر پئي ته هو شام جو پرائمري اسڪول ۾ وڃي ويهندو آهي. ان اسڪول ۾ هن جون دلشاد سان يادون جڙيل هيون. ”ڇو ڀلا اڃان ته مڳڻي به ناهي ٿي اڳ ۾ ئي لفٽ ناهي؟“ ارشاد کي مون چيو.

”مڳڻي ٿيندي به نه!“ هن غصي ۾ وراڻيو.

مون اندازو لڳايو ته ڪجھه گڙ ٻڙ آهي. ”ڪجھه ٻڌاءِ نه ڇو نه ٿيندين؟“

”يار امان ڀائوءَ سان ڳالهه ڪڍي هئي. منهنجي وڏي ڀاءَ مونکي چيو ”وڏو عاشق پٽ ٿيو آهين! تو ڪڏهن ڪک ڀڃي ٻه اڌا ناهي ڪيو، تون ڇا گھر هلائيندين! دلشاد جو پيءُ اسان کي رشتو ڪڏهن به نه ڏيندو.“ مان ڀائوءَ کي سمجھائڻ جي ڪوشش ڪئي، پر هو منهنجي ڪا ڳالهه ٻڌڻ لاءِ تيار نه هو. هو پاڻ ته پنهنجي زال ۽ ٻارن سان خوش آهي، پر مونهنجي خوشئَ جي هن کي ڪا پرواهه ناهي. رضوان، يار تون ئي ٻڌاءِ ڪهڙي ڪمي آهي مون ۾؟ ماسٽرز جي ڊگري آهي، صحتمند آهيان، ٽيوشن پڙهائي مهيني ۾ اٺ ڏهه هزار ڪمائي ويندو آهيان. الله چاهيو ته ڪا نه ڪا نوڪري به ملي ويندي.“

”بلڪل ڇو نه. سڀ کان وڏي ڳالهه ته دلشاد تنهنجي پنهنجي رت آهي. رت جي رشتن کان ڪي ٻيا ته رشتا وڌيڪ ناهن هوندا. تون پريشان نه ٿي الله سائين ڀلي ڪندو.“

”ڪيئن پريشان نه ٿيان؟ هاڻي تنهنجي آٿتن ۾ ڪوئي اثر ڪونهي. هاڻي منهنجي دل شيشي جيان ٽٽي پئي آهي. ڀائوءَ ۾ اها اميد نه هئي. جنهن طرح سان هن منهنجي جذبات جي مذاق اڏائي مونکان وسري ڪونه سگھندي. ارشاد ڪافي دير تائين خاموش ٿي ويو ۽ اچانڪ مونکي چيائين، ”اڄ مونکي پنهنجي ڪا درد ڀري شاعري ٻڌاءِ.“

”ڇڏ شاعريءِ کي.“

”نه ٻڌاءِ.“

”چڱو ڀلا. هي مون ڪلهه لکي:

دل چري آ تو لاءِ

تون دل کي ڌار نه ڪر.

پيار ڏئي مونکي

پري يار نه ڪر.

کولي اظهارڪر

ڳالهيون ڪل ٻه چار ڪر.

هاڻي اچي مل

 روح رهاڻ ڪر.“

”يار رضوان، تون به مونکي عشق جو سٽيل لڳندو آهين،“ ارشاد مونکي چيو. مان ٽهڪ ڏئي وراڻيو ته هتي ڪير سٽيل ناهي؟ هر ڪنهن چهري ۾ هڪ لڪيل ڪهاڻي آهي. بس وقت سان اسان مان ڪيترائي ڌڪ پچائي وري جيئڻ لڳندا آهن.

”هل، ٻيو شعر ٻڌاءِ.“

”اچ توکي دل جا حال ٻڌايان،

هن اڪيلاين جا کولي باب ٻڌايان.

ياد جو ايندو آهين،

لڙي لڙڪ پوندا آهن.

اچ ته توکي

ان سڏڪن جا آواز ٻڌايان.“

هي شعر ٻڌڻ سان ئي هن جي اکين ۾ لڙڪ تري آيا. ۽ چيائين، ”مان ڀائوءَ کي وري به منٿ ڪندس.“

مونکي ارشاد جي مخلص محبت ۽ اوسيئڙي جو ايترو ته احساس ٿيو جو مان وڃي ان جي ڀاءَ ڪريم سان مليس. ارشاد جي رشتي لاءِ چاچي ڏانهن وڃڻ لاءِ چيو مانس. اڃان مان ڳالهه مس ئي پوري ڪئي ته هن مونکي چيو، ”ڀائو هي اسانجو گھرو مسئلو آهي. اسان ڄاڻون اسان جا  ڪم. تون ڪير ٿيندو آهين اسان جي معاملن ۾ ٽنگ اڙائڻ وارو؟“

مونکي هميشه سنڌي هجڻ تي ناز هوندو آهي. پر ان ڏينهن مونکي وري به احساس ٿيو ته اسان مان ڪيترائي سنڌي محبت جا دشمن آهن. سنڌي ٽوپي ڪريم وانگر مٿي تي سجائي پاڻ کي معتبر محسوس ته ڪندا آهن. پر حقيقت ۾ وڏا ظالم هوندا آهن. نفرتون پکيڙڻ ته ڪوئي انهن وٽان سکي. بهرحال، سڀ سنڌي ائين به ناهن. پر سچ ته اهو آهي جو سنڌي ٽوپي مٿي تي سجائڻ سان يا سنڌي ٻولي ڳالهائڻ سان ڪو سنڌي ڪونه ٿيندو آهي. اصلي سنڌيءَ جي دل ۾ ته محبت جو مچ ٻرندو آهي. اصلي سنڌيءَ ته هميشه محبت جي ڳالهه ڪئي آهي. پوءِ اها محبت خدا سان هجي، ان جي ٻانهن سان هجي، يا ڌرتيءَ سان هجي. محبت ته محبت هوندي آهي. شاهه، سچل، ۽ ساميءَ محبت جو ئي پيغام ڏنو آهي. خبر ناهي محبت جا ويري سنڌ ڌرتيءَ جو نالو نفرتن سان ۽ عزت ۽ غيرت جي نالي تي ڇو خراب ڪرڻ تي اُتِريل آهن. اسان سنڌي ته مهماننواز ۽ محبتي آهيون. محبت ته انسان جي فطرت ۾ آهي. پوءِ هن پاڪ پوتر جذبي جي اهڙي طرح تذليل ڇو ڪيون؟ محبتن جي بجاءِ نفرتون ڇو پيدا ڪيون؟ اسان جو ذري گهٽ هر گهر گهرو اڻبڻت جو ڇو ڇڪار آهي؟ لڳي ٿو اسان مرشد ڀٽائيءَ جي پيغام کي بلڪل پٺي ڏئي ڇڏي آهي.

خير، ڪجهه ڏينهن کان بعد ۾ خبر پئي ته ارشاد گهر ڇڏي ويو آهي. مان پريشان ٿي ويس ڪافي ڏينهن تائين هن جي ڪا خبر نه هئي. جون جي پهرين تي هو واپس ڳوٺ آيو ۽ مونسان اچي مليو.

هن مونکي ٻڌايو ته:

”مان ڄامشوري ويو هيس. مان دلشاد سان مليس. هن جي محبت مون لاءِ ايتري ئي شديد آهي جيتري منهنجي هن لاءِ آهي. بس هن جو پيءُ به منهنجي ڀاءَ وانگر پنهنجي انا ۾ جڪڙيل آهي. دلشاد مونکي ٻڌايو ته هن جي شادي ڪنهن امير سان رٿي وئي هئي. هن خدڪشي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، پر ڊاڪٽر هن جي زندگي بچائي ورتي. هن پنهنجي پيءُ کان پنهنجي شاديءَ جو حق بخشرايو آهي. هن جي پيءَ هن کان قسم ورتو آهي ته هوءَ مونسان ڪڏهن به رابطو نه ڪندي. دلشاد مونکي چيو ته هوءَ مونکان سواءِ دنيا ۾ ٻئي ڪنهن جي به نه ٿيندي. هن دنيا ۾ نه سهي، اسين آخرت ۾ گڏ هوندا سين.“

بس ان ڏينهن کان وٺي ارشاد جي چهري تي هڪ خاموشي رهندي آهي. گھٽ گھٽ ڳالهائيندو آهي. جڏهن ملندو آهي ته شاعري ٻڌائڻ لاءِ چوندو آهي. هن جو درد هاڻي ان ليول تائين پهتو آهي جتي درد تڪليف جي بجاءِ راحت ڏيندو آهي ۽ اها محبت جي جيت آهي.

Fate or Choice?

Author: Rizwan Ahmed Memon

Our decisions shape our future: sound decisions can secure a bright tomorrow; unsound ones can lead to harsh consequences. Mukaram was 2 years younger than his elder brother, Karam. At a very young age, Mukaram learned that in life, if one could not help oneself, nobody else would. At the end of the day, when one has to face the consequences of one’s decisions, one may be led to believe that such things have been fated to happen. However, it is ultimately our decisions that can lead us to prosperity or to hard times. He also realized that prosperity is only possible through good education.

Both Karam and Mukaram were given the responsibility of running a shop by their elder brother, Muhataram. Karam was happy with the responsibility, but Mukaram thought it was not the right time for him to work. It was time for him to study and learn. However, he was not able to say anything to his brother Muhataram. At the age of 12, he had a good understanding of how to persuade their customers and how to make deals with them. He thought a lot about his future, although he never shared his thoughts with anyone. “I don’t want to be a shopkeeper when I grow up. I need to do something for my education. I will have to make my own way. If I keep going on the path that I am given, I will end up being an uneducated shopkeeper,” he thought.

Mukaram lived in a village called Akil in Sindh, a province of Pakistan. He went to a local government school that did not provide proper education. Due to the abortive check and balance system of the education department in the province, many teachers did not perform their duties well. In Sindh, still there are thousands of lazy teachers who continue to earn their salaries every month, while completely neglecting their responsibilities to teach their students. There are many ghost employees, whom the students have probably never met in person.

It was not easy for Mukaram to leave the shop completely. He went to the school every morning, but he did not really learn anything. After school, he ran the shop until nightfall. He waited up until his 8^th grade, but nothing changed. “I will have to take some steps myself now. Otherwise, I’m going to waste more years,” he said to himself, while he washed the potatoes for the shop.

One afternoon, when he came back from school, he said to Muhataram, “I want to enroll in a coaching center in Larkana City. Going to school here is nothing but a waste of time. I don’t want to run the shop for the rest of my life. I want to attain a higher education and become a lecturer.”

Muhataram was aghast when he heard this. He went silent for a moment and then said, “I don’t know much about coaching centers.”

“I have already chosen an institute. It won’t cost much. You just have to go there with me once. It will only take an hour or two.”

Mukaram was admitted to the institute. He went to school in the morning for one or two hours, then he returned to the shop and sat there until around 2 in the afternoon. Afterwards, he went to the coaching center, which was a good distance away. He had to cover some of the distance on foot. He would reach the city from their village riding vans that were very old. He found it troublesome to sit on the vans and to walk on foot, especially in summer, but Mukaram put up with all the hardships and continued attending his classes.

His brothers could not stop him from doing what he wanted; they could not distract him away from his dream of completing his studies. Once a man decides to do something for himself, persistence makes it easier to achieve his goals. After some months, Mukaram joined the computer center too. At that point, he had become confident enough to take further steps on his own. He spent very little time working in the shop late in the evening, much less than he used to. After a year, Mukaram also started teaching the children in his neighbourhood, so he did not have any time left to spend in the shop. Karam used to fight with Mukaram because he did not dedicate more time to the shop. If Karam had done like Mukaram, Muhataram could have somehow managed the shop himself. Sometimes because of financial problems parents want their children to earn money. While good education can be difficult for parents to afford for their children, they should still make extra efforts to educate them so they won’t have to live their entire lives in poverty. It is the duty of every parent to ensure good health and education for their children.

After ten years, the three brothers went their separate ways. All the three were married and lived separately. Muhataram became a government teacher; Mukaram became a writer and a lecturer; and Karam remained a shopkeeper. Among all the students from Mukaram’s class at the village school, he was the only one who made it into a university. Almost all the children from Mukaram’s school had to earn and work. Mukaram was not an exception, but he changed his future with his good decisions. His classmates said it was his fate, but to him, that wasn’t the case. He said, “it was my decisions and efforts that determined my fate.”

In life, you may not be given a lot of opportunities to learn and grow. Nevertheless, you still have to exert the effort to change things for yourself. After all, it is your life; you need to take care of it because no one else will. One day everyone has to take his/her own way. With time, you have to carve your own path to reach your aspirations and achieve your dreams. Aim high and never lose the passion and desire to learn and explore new things. This will bring you success and will make you an inspiration to many.